کتاب صوتی سمفونی مردگان (رمان) | عباس معروفی

 کتاب صوتی سمفونی مردگان معروف‌ترین اثر عباس معروفی است که به وقایع جنگ جهانی دوم به‌صورت حاشیه‌ای در اردبیل می‌پردازد. این کتاب روایت جامعه ایرانی در بین سال‌های ۱۳۲۰ و بحبوحه جنگ جهانی و قحطی حاصل از آن در شهرهای شمالی به‌ویژه اردبیل هست. اصل داستان از سال ۱۳۱۳ تا ۱۳۵۵ روایت می‌شود.

سمفونی مردگان نوشته عباس معروفی نویسنده معاصر ایرانی است. این رمان بسیار زیبا در سال ۲۰۰۱ برنده جایزه انتشارات بنیاد ادبی سورکامپ شد.

خلاصه رمان سمفونی مردگان:

کتاب صوتی سمفونی مردگان روایت زندگی خانواده جابر اورخانی تاجر آجیل است. این خانواده دارای چهار فرزند است. پسر بزرگ خانواده یوسف از بالای پشت‌بام پرت می‌شود و تا انتهای عمر به موجودی بین انسان و حیوان بدل می‌شود؛ یک‌تکه گوشت بی‌حرکت که تا پایان داستان وجود دارد. فرزندان بعدی دوقلوهای ماجرا ساز داستان آیدین و آیدا هستند. آیدین شخصیت اول کتاب است پسری با روح و قریحه ادبی آرام متین و صبور آیدا قل دیگر او همین ویژگی‌ها را به شکل دیگری داراست فرزند آخر اورهان است شیرین‌زبان حرف‌گوش‌کن و پایبند به اصول پدر.

سمفونی مردگان نقش آیدین و اورهان را پررنگ‌تر از بقیه شخصیت‌ها جلوه می‌دهد. آیدین متفکر دوست‌داشتنی و فارغ از دغدغه‌های مادی است. اورهان اما در قیدوبند مادیات. به شکلی که بخش عمده‌ی حوادث داستان حول طمع و زیاده‌خواهی مادی او می‌چرخد‌.

آیدین دوستدار شعر و ادبیات و تحصیل در دانشگاه است. پدر خانواده با همه این موارد شدیداً مخالف است. او قصد دارد که آیدین را به کسب‌وکار ترغیب کند روشی که پیش رو می‌گیرد کاملاً اشتباه است او توصیه دوستی که ایاز نام دارد درصدد پشیمان کردن آیدین از انجام فعالیت‌های شعری و ادبی است. جابر اورخانی کتاب‌ها و اشعار آیدین را به آتش می‌کشد. همین مسئله باعث می‌شود آیدین از خانه برود و چندین سال دور از خانه در زیرزمین کلیسائی اقامت کند. او قصد دارد با نجاری کردن در همین زیرزمین پس‌انداز قابل‌توجهی جمع کند تا بتواند به تهران رفته و وارد دانشگاه شود. همه آرزوهای آیدین دررفتن به دانشگاه خلاصه می‌شود.

دراین‌بین با دختری ارمنی به نام سورملینا آشنا می‌شود که مسیر زندگی‌اش را تغییر می‌دهد. آیدا قل دیگر آیدین با شخصی به نام آبادانی ازدواج می‌کند و از خانواده دور می‌شود. در کمال ناباوری آیدا خود را می‌سوزاند و می‌میرد. مرگ آیدا آیدین را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

آیدین درنهایت با سورملینا ازدواج می‌کند و صاحب فرزند دختری می‌شود. سورملینا فوت می‌کند. آیدین با خاطره او سال‌ها زندگی می‌کند. اورهان برادر کوچک‌تر به خاطر به دست آوردن مغازه آجیل‌فروشی دست به هر کاری میزند او با ترفند به آیدین مغز چلچله می‌خوراند. آیدین مشاعرش را از دست می‌دهد و دیوانه می‌شود. این همان چیزی است که اورهان می‌خواهد. بااین‌وجود اورهان هیچ‌وقت رنگ خوشی در زندگی نمی‌بیند. درنهایت داستان اورهان برای از سر راه برداشتن آیدین که مدتی است در شهر مردگان زندگی می‌کند به دنبالش می‌رود اما موفق نمی‌شود او را پیدا کند اورهان گرفتار در برف و سرما شده و درنهایت می‌میرد. این پایان داستان زیبای سمفونی مردگان است.

فلش بک‌های عباس معروفی در سمفونی مردگان:

کتاب صوتی سمفونی مردگان با فلش بک‌های بسیار زیبای عباس معروفی شکل می‌گیرد. این کتاب به خاطر اینکه ریتمیک مثل سمفونی ادامه پیدا می‌کند و هر چیزی در جای مناسب خودش به‌کاربرده می‌شود سمفونی نامیده شده است. همه‌ی اعضای خانواده اورخانی می‌میرند. جز آیدین که سرنوشتش نامشخص می‌ماند. پس این سمفونی، سمفونی مردگان است. جذابیت داستان بیشتر به خاطر این است که شما با چند راوی سروکار دارید کتاب به چهار قسمت تقسیم‌شده است چهار موومان. هر یک از این قسمت‌ها از زبان یک راوی نقل می‌شود سمفونی مردگان کتابی است که باید آن را با دقت بخوانید؛ زیرا اگر لحظه‌ای خواننده حواسش پرت شود متوجه داستان نخواهد شد. همین مسئله گیرایی داستان را به‌شدت زیاد می‌کند.

آرزوهای پوچ در سمفونی مردگان:

در کتاب صوتی سمفونی مردگان با آرزوهای زیادی روبه‌رو هستیم جابر اورخانی آرزو دارد پسرانش جانشین خوبی برای او باشند. آیدین آرزو دارد که وارد دانشگاه شود؛ مادر خانواده آرزو دارد پسرانش باهم به‌خوبی رفتار کنند و آیدین سهم خودش را از زندگی بردارد؛ همه این‌ها درنهایت به ناکامی منجر می‌شود. ما هیچ‌کدام از آرزوهای شخصیت‌های داستان را برآورده شده نمی‌بینیم. همین مسئله آرزوهای پوچ و بربادرفته در داستان را به ذهن متبادر می‌کند. انگار که دنیا در تلاش است که هیچ‌یک از آرزوهای اشخاص داستان به حقیقت نپیوندد.

برادرکشی در رمان سمفونی مردگان:

تم برادرکشی در سمفونی مردگان کاملاً بارز و مشخص است. اورهان در ابتدا برادرش یوسف را که دیگرکسی برای مراقبت از او وجود نداشت به بیابان می‌برد و او را با سنگ می‌کشد. در قسمت دوم قصد دارد که آیدین را نیز بکشند تا همه ثروت پدر را تصاحب کند. هرچند موفق نمی‌شود و خودش می‌میرد اما این تم برادرکشی در داستان سمفونی مردگان کاملاً هویداست. انگار که عباس معروفی به این تم با دقت بیشتری پرداخته است. کاملاً طبیعی به نظر می‌رسد که او دوست دارد با این تم به خوانندگانش مسئله مهمی را یادآور شود. ما از ابتدا با برادرکشی پای به جهان هستی گذاشته‌ایم برادرکشی هابیل و قابیل که فرزندان آدم‌اند. انگار که نسل بشر هم این برادرکشی را در خود غریزی کرده است. این تم در کتاب فریدون سه پسر داشت نیز کاملاً قابل‌رؤیت است و اساساً این کتاب هم حول این مسئله می‌چرخد.

نمادپردازی‌های عباس معروفی:

سمفونی مردگان سراسر نماد است. اردبیل به‌عنوان نماد کشور ایران در زمان جنگ جهانی دوم است کشوری که از شمال به‌وسیله روس‌ها و از جنوب با انگلیسی‌ها موردتهاجم قرارگرفته است. برف و سرما که در همه جای داستان حضور دارد نماد خفقان و دل‌مردگی اعضای جامعه است.

آیدین به‌عنوان شخصیت اول داستان نماد کسانی است که با دیگران متفاوت‌اند و در پی تغییر و تحول اساسی با آموزش و بالا بردن سطح آگاهی‌شان هستند. همه ما می‌دانیم که این‌گونه افراد دشمنان زیادی دارند. همیشه کسانی هستند که بخواهند سر راه این افراد موانع مختلف ایجاد کند. آیدین دقیقاً به همین درد مبتلا می‌شود.

از رمانهای پرطرفدار میتوان رمان دختری که رهایش کردی، کیمیاگر، ملت عشق، جاناتان مرغ دریایی نام برد.